گل فشان
گل فشان ها، مخروطهايي از جنس گل رس هستند كه اغلب بين يك تا دو متر ارتفاع دارند. اين ساختها بطور عمده حالتي موقتي دارند. گلفشان ها هم در خشكي ها ديده مي شوند و هم در اقيانوس ها. اين ساختها در ارتباط با ذخاير هيدروكربني و همين طور مناطق تكتونيكي در حال فرورانش و همين طور كمربندهاي كوهزايي در ارتباط هستند. در موارد خيلي نادر هم با آتشفشانها مرتبط مي شوند. نحوه تشكيل آنها هم بر اثر گازهايي كه بر اثر دلايل اشاره شده در بالا آزاد مي شود، در هنگام صعود از لايه هاي گلي در راستاي زون هاي شكسته شده و يا ضعيف، گل را نيز با خود به بالا مي آورد و به مرور ساختمانهاي مخروطي شكلي را ايجاد مي كنند. گازهايي كه خارج مي شوند در حدود هشتاد و شش درصد متان و مقادير جزئي دي اكسيد كربن و نيتروژن است و مايعات همراه گل بشتر آب و گاه شامل مواد اسيدي و يا آب شور و يا سيالات هيدروكربني است.
گل فشان معمولا از چند مخروط یا دهانه کوچک (حداکثر 3 تا 4 متر) تشکیل شده است که به روی تپه ای با ارتفاع حداکثر 200 تا 300 متر قرار گرفته اند.
گل فشان ها بر خلاف گفته بعضي از راهنمايان تورهاي طبيعت در ايران كه فقط در ايران ديده مي شوند، در كشورهاي ديگر مانند جنوب شرق اكراين، سيسيل در ايتاليا، آذربايجان، اطراف درياي سياه، پاكستان، منطقه ژينگ جيان در چين، اندونزي و هندوستان، آمريكا، ونزوئلا و منطقه آمريكاي مركزي وجود دارد. ابعاد گلفشان ها بسيار متغير است و در موارد تا حدود هفت صد متر ارتفاع نيز ميرسد. در ايران گلفشانها در دو منطقه سيستان و بلوچستان خصوصا در منطقه چابهار و همينطور منطقه گميشان ديده مي شود. علاوه بر اينها درمنطقه خاش نيز يك نمونه گلفشان وجود دارد.
منشا تشکیل گل فشان ها:
درباره چگونگی پیدایش گل فشان ها دو تئوری به شرح زیروجوددارد:
1- عده ای معتقدند که فرورانش و فشارهای تکتونیکی سبب پیدایش گل فشان ها شده اند. این گل فشانها دارای روانه های گلی سرد هستند.
2- عده اي ديگر، گل فشان ها را از عوارض و پيامدهاي آتشفشانها مي دانند كه اين نوع گل فشان ها داراي روانه هاي گلي داغ مي باشند.
به نظرمی رسدکه منشاء تشکیل گل فشان ها در سواحل شمالی دریای عمان، حرکت صفحه اقیانوسی دریای عمان به زیرصفحه قاره ای ایران باشد.
اهمیت گل فشان ها:
3- وجود این پدیده مورفولوژیکی در هرمنطقه نشانه ي فعالیت تکتونیکی آن منطقه بوده است. بنابراین احتمال زلزله خفیف و گسل خوردگی وجود داشته که این امر بایددراحداث سازه های ثابت و سکونت گاههای استانی لحاظ شود.
ترکیبات بعضی گل فشان ها تا حدی مشخص کننده وضعیت درونی زمین از لحاظ وجود منابع آب و نفت وسایر مشتقات هیدروکربوني می باشد.
گل فشان هاي ايران:
بزرگترین آنهاگل فشان تنگ است که درفاصله 100کیلومتری چابهارونزدیک بندرصیادی تنگ قراردارد و دارای تپه مخروطی به ارتفاع 45 متر ازسطح دریا می باشد.
گل فشان تنگ به عنوان بزرگترین و بارزترین گل فشان ایران درسواحل شمالی دریای عمان، خودنمایی کرده وبرجاذبه های طبیعی سواحل جنوبی کشورمان افزوده است. این گل فشان که درفاصله400متری جاده ساحلی بندرصیادی تنگ در100کیلومتری غرب شهرستان چابهار واقع شده، گل فشانی است باتپه ای مخروطی شکل باارتفاع45مترازسطح دریا وباچندین دهانه که به صورت متناوب یکی از دهانه ها خاموش و دیگری فعال می شود. خروج و فوران گل با دبی متفاوت معمولاً بين 3 تا 5 دقیقه به صورت متناوب تکرارشده و از قسمت غربی مخروط که دیواره آن فروریخته به سمت زمینهای اطراف جریان می یابد.
يكي از مهمترين گل فشانها در قسمت مركزي ناحيه كرانه بلوچستان به ناپاق موسوم است كه در نقطه اي در حدود ۷۵ كيلومتري شمال غربي بندر چابهار واقع شده است. قله مخروطي شكل آن حدود ۵۰ متر ارتفاع دارد و از مسافت بيش از سي كيلومتري قابل ديدن است. قسمت مركزي آن به شكل گنبد با سطح نسبتا شيب داري بشكل مخروط است كه قطر قاعده آن در حدود ۱ كيلومتر مي باشد و از گل هاي قديمي تر بوجود آمده است .دهانه آن حدود ۵ متر قطر دارد و از لجن تيره رنگ و جوشان پر شده است. گاز در فواصل ۵ تا۱۰ ثانيه با شدت از دهانه خارج مي شود و در نتيجه آن قطعات گل به ارتفاع چندين متر به هوا پرتاب مي شوند
برگرفته از:
صديقه محسني
کارشناس ارشد ژئومورفولوژی
نظرات شما عزیزان:
|
روز بخير كاربر مهمان! 
تبادل لینک هوشمند 